Cơ sở ngôn ngữ học và tiếng việt

(BQ) "Cơ sở ngôn từ học với tiếng Việt" là cuốn giáo trình các đại lý về ngôn từ và giờ Việt.

Bạn đang xem: Cơ sở ngôn ngữ học và tiếng việt

Phần 1 giáo trình trình diễn tổng luận về ngôn ngữ, cửa hàng ngữ âm học và ngữ âm giờ Việt. Mời chúng ta cùng tham khảo nội dung đưa ra tiết.

MAĨ NGỌC CHỪ vC ĐỨC NGHIỆU HOÀNG TRỌNG ẸHlẾN3UYẼNLIỆU MAI NGỌC CHỪ- VŨ ĐÚC NGHIÊU HOÀNG TRỌNG PHIẾN Cơ SỞ NGỒN NGỮHỌC ^ VA TIẾNG VIỆT (Tái bàn lần đồ vật chín) NHÀ XUẤT BẢN GIÁO DỤCSố hóa bởi Trung chổ chính giữa Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn bản quyền ihuộc nhà xuất bạn dạng Giáo dục 04-2008/CXB/468-1999/GD Mã số : 7XI 89h8Số hóa bởi Trung chổ chính giữa Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn LÒI N ÓI ĐAU cho LAN TÁI BẨN TH Ứ 9 N g a y từ trong khi in ấn lăn dàu, giáo trĩnh này d ã dưoc dộc g iả vào cả nước, kém là giảng viên và sinh viỄn nhiêu trường đại học mừng đón và sù dụng. Từ kia dến nay, giáo trìn h dã dược tái bạn dạng tới 9 làn. Di"éu dó cho dù nói lẽn tín h hữu d ụ n g của chính nó dối VÓI dông dào chúng ta đọc. N h ư tên gọi cùa cuốn sách, hàng là giáo trìn h ca sỏ vẽ ngôn ngữ và giờ đồng hồ Việt. N hữ ng kỹ năng dược đê cập đến ỏ dẫy, bởi vậy tưang đói dơn giản, d ề hiểu, m ang tín h "nhập môn" là nhà yếu. Giáo trình ko d ĩ cập dến những tranh cãi khoa học phức tạp và nhữ ng ván dè m an g tín h siêng său của từng siêng ngành. Đói tượng ship hàng của giáo trình là sinh viên các chuyên ngành N gữ vãn, N goại ngữ, Dông phương học, nước ngoài học,... Thuộc các trường đần độn học kỹ thuật xã hội cùng nhăn văn, ngớ ngẩn học S ư phạm , ngu học N goại ngữ, v.v... Tập th ể tác già cùa giáo trình là giáo sư và p. H ó gs đã có tương đối nhiều năm huấn luyện ngôn ngữ học cùng Việt ngữ hoc trên Trường dại dột học K hoa học tập xã hội và nhăn vãn H à N ội (trước d ă y là Trường dại dột học Tổng vừa lòng H à Nội). Trong giáo trình này, nội d u n g dược bìẻn soạn theo sự p h ầ n công n h u sau : phường hăn trang bị n h á t : T ổ n g lu ậ n Chương I, II : PGS. T S Vũ Dức Nghiệu với GS. TS Hoàng Trọng Phiến Chưang III, IV : PGS. T S Vũ Dức N g h iịu p. Hần máy hai Cơ sd n g ữ âm h ọ c v à n g đọng â m ti ể n g V iệ t GS. T S M ai Ngọc Chừ p hần thứ ba : C ơ sà trường đoản cú v ự n g h ọ c v à t ừ v ự n g t i ế n g V iệ t : PGS. T S Vũ Đức N ghiêu.Số hóa bởi Trung chổ chính giữa Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Phân trang bị tu . .Cơ sở n g ữ phường h á p. H ọ c v ã n g ứ phường h á phường tiê n g V iệ t Chương X VIII, XIX, X X . GS. T S Mai Ngoe Chừ với GS. T S Hoàng Trọng Phiến. Chương XXI, X XII, X X III : GS. T S Hoàng trong Phiến trong những lúc soạn thào giáo trin k, chúng lõi d ă nhặn dưoc su giúp dỡ của các dõng nghiệp trong và kế bên trường. R iéng GS. TS Diệp quang Ban dă dóng góp khôn cùng tích cưc cho bố chương C U Ố I của phần máy tư. N hăn đăy cửa hàng chúng tôi xin chán th à n h cảm an tất cả. Các tác giả và N hà xuất bạn dạng cũng xin bày tò lòi cảm an trăn vào đến các dôc giả cùng m ong dìm được ý kiến góp ý d é quality cuốn sách ngày dần tót han. H à Nội, m ùa Xuân 2008 cố kỉnh m ật những tác giả G S. T S m a i N gọc C h ừ 4Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn QUY ƯỚC TRO N G CÁCH T R ÌN H BÀY 1. Các chú mê thích ở cuối tra n g ứng với phần lớn chữ số ghi ở phía trên , đ ặt giữa hai ngoặc tròn, lấy một ví dụ : (1). 2. Tư liệu dẫn vào sách được ghi bàng chữ số, đ ặ t giữa hai ngoậc vuông, lấy ví dụ như : <15> - Chữ số này ứng cùng với số được ghi ngơi nghỉ mục Tài liệu tìm hiểu thêm cuối mỗi phấn, v í dụ ngơi nghỉ phẩn II (Co sá ngữ ăm học và ngữ ãm tiếng Việt) số <15> là tà i liệu : Đoàn Thiện T huật. N gữ ăm tiếng Việt, H., 1980. 3 vết ngoặc kép ...ế được dùng để phiên âm các từ hoặc bộc lộ các âm bàng chữ cái thõng thư ờng, ví dụ "a", ""cam" ; đẩu ngoặc vuông <...> cần sử dụng ghi những ảm tó, lấy ví dụ như cùng dấu vạch chéo dùng ghi những ăm uị, ví dụ /tan/. Kỉ hiệu đ ậ t tro n g hai ngoậc vuông cùng tro n g nhị vạch chéo là kí hiệu phiên âm quốc tế. 5Số hóa bởi Trung vai trung phong Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Phan trước tiên TỒNG LUẬN * * * • thực chất xữ hội của ngữ điệu • khối hệ thống tín hiệu ngôn từ • xuất phát và diễn tiến của ngôn từ • Phân loại các ngôn ngữ 7Số hóa bởi Trung trung ương Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Chương Ị BÀN CHẤT XÃ HỘI CỦA NGÔN NGỮ Vé m ật thời gian lịch sử, chác hần ngôn ngữ của loài người phài cổ xưa hơn r ã t nhiêu lán so với trong cả những huyén thoai xưa cũ n h át Nó lắp bó với việc sống cùa con người như đố ăn uống thức- uống, như sự thở ra, hít vào.. ; mang lại nỗi nhường nhu ko mấy khi mỗi người họ nghỉ cho tới nó, nghỉ ngơi rà n g gồm m ột cái gọi là ngữ điệu tồn tạ i với m ình. N hung rói có lúc bọn họ tự hòi . N gôn ngữ là gì ? Lòi câu trả lời cho câu hỏi đó không phải chỉ tất cả m ột với không th ể chi bao gồm một, bỏi vỉ bàn th ân ngôn ngữ vốn là m ột đói tượng h ết sức phức tạp và đa diện I. TRƯỚC H ẾT , NGÔN NGỮ LÀ MỘT H IỆN TƯỢNG XÁ HỘI 1. Nói rằng ngôn ngữ là m ộ t hiện tượng lạ xã hội là bời bởi một sự th ậ t phân minh : nó chưa hẳn là hiện tượng tự nhiên í vốn là nhữ ng hiện tượng tổn tại m ột phương pháp khách quan, không phụ thuộc vào ý m uốn chù quan của nhỏ người) như sao băng, thủy triéu, rượu cồn đất.. Ngôn ngữ chi sinh ra và p h át triể n tro n g xã hội loại người, do ý m uốn nắn và nhu yếu người ta phải giao tiếp với nhau trong vượt trìn h sống và tổn tại, phường h á t triể n . Phía bên ngoài xã hội loài người, ngôn ngữ không th ể phường hát sinh. Điều này được bệnh m inch qua hai câu chuyện sau đây. Chuyện th đọng n h ấ t : Theo nhã sử học H êđôrỏt nhà vua Zêlan U tđin Acba đang cho thực hiện m ột phân tích đế xem m ột đứa trẻ em không đề nghị ai dạy dỗ bảo, có th ể biết được đạo cùa m ình giỏi không, gồm biết nói tiến g nói của tiên sư m inc và điện thoại tư vấn tên vị th ẫ n của loại đạo m inh hay là không Ô ng ta đã cho b á t cóc m ột số trẻ sơ sinh thuộc nhiễu dân tộc. Nhiễu tôn giáo, cái đạoSố hóa bởi Trung trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn không giống nhau, mang nuôi bí quyết li trọn vẹn với xã hội tro n g m ột Iháp kin ; không có bất kì ai được cho gán ; cho nạp năng lượng uống qua 1 đường dây Mười 2 năm sau, cửa ngõ tháp được mở. đầy đủ đứa trẻ em vẫn lớn lẽn ; tuy thế chúng có nhiéu bộc lộ của thú rộng là tín đồ ; với không hễ có thể hiện nào vé tiếng nói hoặc tín ngưỡng, tôn giáo cà. Chuyện vật dụng hai Nãm 1920, nghỉ ngơi Ấn Độ, tín đồ ta p h át chỉ ra hai em bé bỏng gái được chó sói nuôi sinh sống trong một cái hang. Một em khoảng hai tuồi, m ột em khoảng tầm bảy, tám tuồi. Sau khoản thời gian được cứu vãn trở vé, em nhò bị chết ; em béo sống được, nhưng mà chỉ bao hàm tập tính cùa chó sói không tồn tại ngôn ngữ, đưa ra biết gẩm gừ, trườn bàng cả tứ chi dựa trên hai bàn tay, hai cẳng chân ; th ỉn h thoảng chứa tiếng sủa như sói vê ban đêm... Sau gấn bón năm em nhỏ nhắn này new học đuợc 6 từ, cùng qua 7 nám được ngay gần 50 tù. Đến 16 tuối, em new nói như m ột đứa bé 4 tuổi và ko sống được nữa. 2 ngôn ngữ cũng không phải là hiện tượng của cá n hân tôi, cá nhân anh ; nhưng nó là của bọn chúng ta. Bao gồm vỉ nó là cái bình thường của làng hội, cùa chúng ta , cho nên vì vậy an h nói tôi new hiểu, và chúng ta hiểu nhau. Vé m ật này, đối với mỗi cá nhãn, ngôn từ nhu một thiết chế xóm hội ch ặt chẽ, được giữ gìn và p h á t triề n trong kinh nghiệm , tro n g truy nã én thống phổ biến của cà cộng đổng. T hiết chế đó đó là m ột tập hợp của n hũng kinh nghiệm nói, nghe cùng hiểu, được hấp thu một bí quyết dễ d àng và thường xuyên ngay tự thời thơ ấu của mỗi chúng ta. V ì thế, những thói quen này vễ sau r ấ t khó cố gắng đổi. Nó như là m ột chiếc gỉ đấy b át buộc so với mỗi fan trong đầy đủ người. Dáu sao thl giờ Việt cũng vẫn gọi bé mèo, chiếc nhà, fan mẹ... Bằng những từ mèo, nhà, me... Còn tiếng Anh th ì điện thoại tư vấn bàng những từ cat, house, m other... Chứ không thê’ thuận lợi thay th ế b ằng từ khác hoậc tiến công đổi cho nhau M ặt khác, sụ riêng biệt giữa ngữ điệu chuẩn, ngôn từ vãn hóa phổ biến của mỗi cộng đổng dân tộc bản địa với những biến dạng không giống cùa nó tro n g các cộng lô người bé dại hơn, phân chia theo phạm vi lãnh thô’ hoặc tấ n g lớp làng mạc hội (gọi là những tiếng địa phương, phương ngữ xâ hội) cũng đó là những biếu hiện sinh động. 9Số hóa bởi Trung trung khu Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn đa dạng và phong phú vê tính xâ hội của ngôn ngữ. V í dụ, từ bỏ lời lẽ cùa tièng Việt chuẩn mực được phường h át âm th àn h nhài nhẽ, sẽ là cách phường hát âm cùa phưdng ngữ chưng bộ Việt Nam. T rong khi đó, nếu p. Hát âm th àn h nời nẽ thì đây lại là hiện tượng lạ nói ngọng cùng bị coi là lỗi 3. Ngôn ngữ cũng chưa hẳn là hiện tượng lạ sinh v ậ t bởi nó ko m ang tỉn h di truyén. Ngưòi ta có được ngữ điệu là nhờ quá trìn h học tập, tiếp th u tự nhữ ng fan cùng sổng à xung quanh. M ặt khác, đối với tiến g kêu cùa những loài cồn vật, ngữ điệu loài fan cũng không giống hản vé chất. Giờ đồng hồ kêu đó, loài động vật có th ể dùng để "trao đổi thông tin ’ như : kêu gọi bạn tỉn h tro n g các m ùa hôn phối, giỏi là đưa thông tin có thức ăn, tất cả sự gian nguy ... N hư ng tẵ t cà đểu vô tìn h x u ất hiện dưới tác động cùa nhữ ng "cảm xúc" khác nhau. Chúng - nhũng tiếng kêu đó - là khi sinh ra đã bẩm sinh ; sự "trao thay đổi thông tin" là vô ý thức. Đó là những công dụng của vượt trìn h di tru y én chứ rất khác nhau như kết vàng của trẻ em học nói. Còn hiện tượng lạ m ột số loài vật học nói được tiếng tín đồ thi rõ rà n g lại"là hiệu quả của quá trìn h rèn luyện phản xạ tất cả điéu khiếu nại N hững con vật "biết nói” kia dù th õ n g m inh mang lại mẫy cũng ko th ể làm sao tự iĩnh hội được hoác phường hát âm được nhữ ng âm th a n h để biểu hiện khái niệm khi nó ở xung quanh m ột thực trạng cụ th ể với một kích thích nỗ lực th ể 4. Chẳng nhữ ng ngôn ngũ là m ột hiện tượng xã hội như vẫn phân tích bẽn trê n ; m à rộng th ế nữa, nó là m ột hiện tượng lạ xã hội đặc biệt. T ính c h ất đậc biệt này th ể hiện tại phần nó ko thuộc về loài kiến trú c thư ợng tá n g của riêng biệt m ột xã hội như thế nào ; cho nên vì vậy khi m ột đại lý hạ tẩ n g nào kia bị phá vỡ, kéo theo sự sụp đổ của kiến trú c thượng tầ n g tương ứng, th ỉ nó (ngôn ngữ) vẫn là nó Mãt khác ngữ điệu không m ang tín h giai cẩp. Nó xử sự binh đảng so với tấ t cả mọi tín đồ tro n g xã hội. Mặc dù vậy, từng người, mỗi team người., ko vô can cùng với nó m à họ sử dụng cho nó mục tiêu của m ình, theo phong cách của m ìn h sao cho có kết quả nhất 10Số hóa bởi Trung trung khu Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn chủ yếu vị tính chát đặc biệt quan trọng này mà fan ta không thế hi vọng tác đụng làm biến chuyển đồi ngôn ngũ bàng một cuộc giải pháp m ạng chủ yếu trị thôn hội II NGÔN NGỮ LÀ PHƯƠNG TIỆN GIAO TIẾP quan lại TRỌNG NHẤT CỦA con NGƯỜI 1. Gồm thê’ hiểu m ột cách giản dị và đơn giản rằng giao tiếp là sự tru y én đ ạt tin tức từ fan này đến người khác cùng với m ột mục đích n h át định nào đó. Sự tiếp xúc được triển khai nhờ h oạt động tiếp xúc giữa nhì hoặc rộng hai người với nhau trong một bối cảnh n h ấ t định và bàng m ột phương tiện tiếp xúc chung. Các kết quả nghiên cứu vãn vễ sinh lí học tập và chổ chính giữa lí học cho biết thêm rằn g ở nhỏ người, như cấu giao tiếp dường như m ang tính bẩm sinh. Ngay cả bây gid, giả dụ thiếu ngôn ngữ hoặc giao tiếp bầng ngôn ngữ bị tinh giảm do nhữ ng lý do nào đó thì bạn ta cần sử dụng "ngôn ngữ cử chi" cho tới khi không còn tồn tại th ề thương lượng bầng "ngôn ngữ” này nữa new thôi. Lúc giao tiếp, người ta dàn xếp tư tưởng, tình càm, trí tuệ, sự gọi biết. . Cùng nhau ; và tác động đến nhau. Thiết yếu nhờ th ế m à con tín đồ mới tập hợp với n hau th àn h cùng đổng xã hội, có tổ chức triển khai và hoạt động cùa buôn bản hội ; những tư tưởng với tr í tuệ cùa fan này, thê" hệ này mới tru y ền tới người khác, th ế hệ không giống được N hững vận động được call là giao tiếp đó, sẽ được thực hiện nhò m ột dụng cụ tố t n h ã t là ngôn ngữ. Nhờ nó m à nhỏ người có khả năng hiểu biết lản nhau. Nó !à m ột tro n g nhữ ng đụng lực bảo đám sự tốn tại với ph át triể n cùa xóm hội loại nguời tính năng tru n g trung tâm của ngữ điệu là chức n àng giao tiếp 2, ngôn từ là chính sách đê’ giao tiếp giữa người với người ; như ng không hẳn mọi yếu đuối tố, mọi đơn vị của nó đễu tham gia hệt nhau vào thừa trìn h này Nói không giống đi, những đơn vị của chính nó tham gia thực hiên chức nâng làng hội vôn bao gồm cùa nó m ột bí quyết khác nhauSố hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn T rục tiếp gia nhập vào thừa trin h m ang tin tức và tru y én đạt tin tức là các đơn vị định danh như từ, các từ ; và các đơn vị thông báo như câu, vãn bạn dạng Chảng hạn, những từ nguôi, máy, nhà, cây, di, cười, một, hai, giỏi... Những cụm tự đá tai m èo, bên cao tăng, bề tông đúc sản, bà mẹ tròn bé vuóng... Những câu . N guài vói fan là bạn ; trên trái d á t tất cả chừng m ộ t triệu như là dóng thiết bị ; Máu người không p h ả i nước lã... Phần lớn là những đối kháng VỊ thẳng m ang tin tức hoặc tru y én tải tin tức Ngược lại, các đơn vị như : âm vị, hình vị lại đưa ra gián tiếp tham gia vào thừa trin h tiếp xúc ; bởi vì chúng chỉ cần ch ất liệu kết cấu nên những đơn vị chức năng vừa nêu bên trên m à thôi. 3. T rong xóm hội loại người, phần lốn n h ấ t và trọ n g yếu đuối n hát của thông tin (gồm các kiểu dạng, những nguổn nơi bắt đầu khác nhau) được tàn g trữ cùng lưu hành dựa vào ngôn ngữ. Nói như V.Lênin . N gôn ngữ là phương tiện đi lại giao tiếp quan trọng n h á t cùa bé ngưài. Sở di nó quan trọng n h ất là do trên góc độ lịch sử vẻ vang và toàn diện m à xét, ko m ột phương tiện giao tiếp nào gồm thê’ sánh được với nó. đến dù ngôn ngữ bàng lời của con người có bị nhữ ng tiêu giảm vé không gian và thời gian ; cho dù ngoài ngôn ngữ ra, con bạn còn dùng nhữ ng phương tiện tiếp xúc khác nữa như những điệu bộ, cử chi ; các loại kí hiệu, tín hiệu giao thông ; những biểu trư n g q uân hàm , quân hiệu ; các tác phẩm nghệ th u ậ t sản xuất hình, âm nhạc... Như ng ở vị trí trên h ết cùng tru ó c hết, vẫn nên là ngôn ngữ. đối với ngôn ngữ, những loại phương tiện giao tiếp khác chỉ có th ể đóng vai trò là phương tiện bổ sung cho nó (giao tiếp tại đây được gọi là giao tiẽp tro n g đời sống thoáng rộng thuộc phạm vi toàn xã hội). Sd di nói vậy nên là vày phạm ví thực hiện của bọn chúng rấ t hạn chẽ ; với m ặt khác, bọn chúng không đù sức để phản ảnh nhữ ng hoạt động và kết quả hoạt động tư tưởng phức tạp cùa con người ; còn như music hay các tác phấm nghệ th u ậ t sản xuất hình thì chi bao gồm th ể nhác gợi, hướng ngưòi ta mang đến với một tư tưởng, cảm xúc nào đó m à thôi. T rong khi những phương luôn thể giao tiếp bổ sung cập nhật khác gồm th ể được ""biểu diễn lại", "diễn dich lại"" bàng ngôn ngũ, thì việc làm 12Số hóa bởi Trung trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn ngược lại. Trong khi là không th ế ; hoặc nếu có th ế, thi công dụng chi là phán rấ t bé dại và không đáy đú III. NGÔN NGỮ LÀ HIỆN T H ựC TR ựC TIẾP CỦA TƯ TƯỞNG 1. Lúc nói ngón ngữ là phương tiện đi lại giao tiếp quan trọng nhát, chúng ta muốn nhấn mạnh đến công dụng h àng đẫu cùa nó : chức cô bé giao tiếp trong khi ngôn ngữ còn tồn tại một tính năng nữa là công dụng phản ánh. Tư duy của con người - sự phàn ánh th ế giới khách quan bao quanh - đa phần được tiến hành, được triển khai dưới hỉnh thức ngôn ngữ.

Xem thêm:

Từ cỗi nguồn của mình, ngôn ngữ loài bạn ra đòi và p. Hát triể n là vì người ta thấy cần p h ả i nói cùng nhau m ột vật gì đó. 0 đây, mệnh đé này bao hàm hai vấn đề a) Con người dã có m ột đồ vật gi dáy (những kết quả, vượt trìn h chuyển động thuộc lỉnh vực tin h th ẩn , tứ tưởng...) rất cần được được truyén đạt, trao đổi với những người khác b) Phuang tiện đê’ truyén đ ạt nhữ ng thõng tin đó. Phân tích hơn, các công dụng của sự đề đạt th ế giới rõ ràng (củng tức là tư duy) cùa con tín đồ cán được thông tin với nhữ ng bạn khác tro n g cùng đống ; và chính con tín đồ đã chọn phương tiện đi lại đê’ thông báo là ngôn ngữ. Từ đây, nảy sinh vãn đé q uan hệ giửa ngôn từ với tư duy 2. Mối quan hệ giữa ngữ điệu với tư duy vón h ết sức phức tạp cho nên có th ể tiếp cặn nghiên cứu từ nhiéu phương diện, nhiéu xuẫt p h át điểm khác biệt Nếu đưa ra x ét từ khía cạnh chức n àng phàn ánh cúa ngữ điệu khỏng thôi, th l thứ 1 cắn đề xuất tháy : H iện thục truc tiếp của tu tưởng là ngôn ngữ. mặc dù nhiên, nói vậy không có nghĩa ràn g ngón ngũ chì là dòng vò trang bị ch ăt trống trống rỗng ; m à nó tà m ột th ế hóa học hai m ặt v ật chất - tìn h thẫn. K ết luận m à Mác nêu như vừa đẫn, h ết sức quan liêu trọ n g Ông còn có m ột nhận xét không giống : N gôn ngữ củng ráng xưa n h u ỷ thức vậy (...) là ý thức thực tại, trong thực tế ; và tương tụ n h u ý thức, ngôn ngữ sinh ra chí vị nhu càu, vì chưng sự càn th iế t p. H ả i giao tiếp với người khác. Sống đây, nên phân biệt các tê n điện thoại tư vấn tu d u y và ý thức. B àn thân tên thường gọi tu duy cũng đã có n hữ ng giải pháp hiểu không hoàn to àn đóng góp n h ấ t trong những khoa học không giống nhau như triế t học, vai trung phong lí học, sinh !í học tập th ầ n ghê cao cấp... Ngay lập tức trong m ột khoa học, fan ta cũng đều có th ể hiểu tư duy là sự việc phản ánh thực tại khách quan được triển khai bởi con fan ; hoặc cũng có thê’ hiểu tư duy là sản phẩm của các chuyển động trí tu ệ đó. Vậy ý thức cấn phài được đọc là nó rộng hơn tu duy. No là m ột tập thích hợp hoàn chinh gổm mọi vếu tố n h ậ n thức vé cảm xúc, gồm liên quan chặt chẽ với nhau, tro n g đó tứ duy chi là m ột trong nhữ ng vượt trin h dìm thức m à thôi. T rong mói đối sánh tư duy - ý thức thi bốn duy là bộ phận cơ phiên bản cấu th àn h ý thức ; cũng chính vì tro n g ý thức, thuộc với các quá trìn h n hận thức như cảm giác, tri giác, kí ức, biểu tượng, bốn duy, còn tồn tại các vượt trỉn h xúc cảm gán liên với sự đ ánh giá và trạ n g th ái ý chí của con người. Vì dó kh i nói vẽ công dụng của ngôn từ trong quan liêu hệ ngôn từ - tu d uy n h u th ế nào, th ì cũng đều có th ề nói ve quan liêu hệ ngôn ngữ - ý thức như vậy. 3. Ngôn ngữ là hinh thức tồn tại, là phương tiện đi lại v ặ t c h á t đế th ể hiện tứ duy. Vế mặt này, tu duy là mẫu được b iểu hiện tại còn ngôn từ là mẫu đê’ bộc lộ tu duy những kết tiến thưởng h oạt động của tứ duy (thuộc nghành nghề dịch vụ tin h th ấn ) lúc nào cũng được mặc m ột dòng vỏ vặt chất âm th an h (ngôn ngữ) để th ể hiện ra ngoài 14Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn dưới dạng vật chất nhàm làm cho tất cả những người khác "thấy được". Mối quan hệ ngữ điệu - bốn duy sinh sống đày có thẽ hinh dung như hai m ặt của một tò giấy vậy : đã bao gồm m ặt này là phải tất cả m ặt kia. Bao gồm ở tro n g ngôn ngữ và nhờ có ngôn từ mà ý thức tiém tại trở đề nghị được hiện thực hóa, thực trên hóa. M ật khác chủ yếu trong quan hệ tình dục với bốn duy, với ý thức mà ngôn từ không phài là cái xác ko hốn, không phài là hiện tượng lạ th u ấn túy trang bị chát Nó trở thành hiện tượng vật chất - tinh thấn. Vày thế, ta ko th ể nói một giờ hắt hơi tuyệt nói một giờ ho (vì đó là gần như tiếng, những âm nhạc phát ra vô ý thức bởi vì hoạt động, phản ứng th u á n túy sinh lí của cơ th ể con ngưỡi). Tuy nhiên, ta có các từ ho, hất tương đối đê’ nói một trong những câu, chảng hạn : Liên h o suốt ngày vì bị cảm lạnh. - Ông áy ngỗi với h ấ t h ơ i liên tục. Tiếng ho hoặc tiếng h ắt tương đối cùa ai kia m à ta nghe thấy được, không hẳn là ngôn ngữ. 4. Chẳng nhữ ng là phương tiện đi lại vật ch át nhằm biểu đ ạ t bốn duy, ngữ điệu còn là nguyên lý của hoạt động tư duy. Nó trự c tiếp tham gia vào quá trìn h hình th àn h với phát triể n tứ duy của nhỏ người. Đê’ triển khai các vận động tư duy, trí tuệ, con người cẩn phải bao gồm m ột loại vốn tri thức, hiếu biết n h ẫ t định (có thê’ là nhiêu hoặc ít, tùy theo). Vón học thức đó bé nguời đã có được nhờ những hoạt động thực tiễn, mày mò và mày mò th ế giới khả quan quanh mình. Nó được tà n g trữ , được bảo toàn đa số nhờ ngữ điệu ; rồi thiết yếu nhò ngôn ngữ mà người ta bao gồm thê’ tru y ền thụ nhữ ng tri thức, các hiểu biết từ fan này san g fan khác, trường đoản cú th ế hệ này mang đến th ế hệ khác, từ vị trí này cho nơi khác.. Vé m ặt sinh lí học tập th ấ n khiếp cao cấp, sự tru y ền đạt tri thức bàng ngón ngữ, nhờ ngôn ngữ n h u vậy, đó là hiện tượng ngôn ngữ tham gia vào việc làm cho các contact tạm thời. Nhò các liẽn hệ tạm thời này mà nhỏ người khác hẳn động đồ vật : fan ta không n hất th iết phài làm quen trự c tiếp với việc vật này tuyệt sự thứ kia, nhưng vẫn có th ể biết được ít nhiéu nó là gỉ, nó như th ế nào.. 15Số hóa bởi Trung trung khu Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn nếu như như tất cả m ột bạn nào đó d ã biết cùng nói lại đến biết, hu.-u- bạn ta biết đuợc đông đảo sự đồ dùng khác bao gồm quan hệ đên bọn chúng "Tôi không tháy sao Hỏa bao giờ, như ng tôi cũng hiểu rằng Phò bồt của nó là gì, nó nhu th ế nào... Nhờ các nhà th iên vãn học tập nói đến biết) câu hỏi truyén kỹ năng như th ế sẽ rú t ngán được thời gian cấn thiết cho việc tỉm gọi th ế giới xung q uanh con người. Cứ như vậy, tru y én đạt, tích lũy, p h át triể n thêm , tứ duy nhỏ ngưòi càng ngày càng trở nén đa dạng và phong phú hơn và sâu xa hơn. 5. Để nắm rõ hơn bạn dạng ch ãt của ngữ điệu cùng cùng với chức Dàng giao tiếp, chức n ăng đề đạt cùa nó, cẩn làm rành mạch hơn mối quan hệ tay bố giừa ý thức (tư duy) với ngôn từ và thực tại một cách khách quan Ta biết ràn g nơi bắt đầu nguổn cùa ý thức chính là thực tại khách hàng quan, vì ý thức đó là hỉnh ảnh chù q uan của thực tại khách hàng quan, là tốn trên được phản ánh. Ý thức được biểu lộ bàng ngữ điệu Vậy ngôn từ quan hệ loại gián tiếp cùng với thực tạ i khách quan thông qua ý thức. Quan hệ ngữ điệu - ý thức thực tại khách quan như vừa nêu, hay được biếu diễn qua m ột quan hệ bộ ba quen thuộc khác là tự - quan niệm - sụ vật. Ngôn ngữ và ý thức (tư duy) đính thêm bó với nhau như một, không bao giờ tách rời nhau, n lỗi ng chúng chưa hẳn là m ột. Đổi với thực tạ i khách quan, ngữ điệu có tác dụng, sứ mệnh như m ột phép tắc đề định danh, gọi tên cho những sự vật, hiện tượng, q uan hệ... Tốn trên tro n g đó. M ặt khác, quan lại trọ n g hon là : ngôn ngũ như m ột quy định đê’ gắt trú c hóa, quy mô hóa thực tại khả quan Nó cũng cho tháy được không nhiều nhiêu nhữ ng đặc điểm vãn hóa - dản tộc, văn hóa vật ch ất cùng vãn hóa tin h th ắ n cùa mỗi cộng đống bạn ; như ng ko th ể nói đó là nhữ ng bộc lộ cao th ấ p của các trìn h độ tứ duy khác nhau. Rv . NGÔN NGỮ - LÒI NÓI - HOẠT ĐỘNG LÒI NÓI 1. T rong giao tiếp ngôn ngữ, sờ dì tôi nói, anh nghe và chúng ta h iếu nhau được (m ặc dù ai náy đéu n hận ra và phân biệt : đáv 16Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn la tiếng nói của tôi, cơ là ngôn ngữ của anh. ) là vì chưng vỉ giữa chúng ta đã có một chiếc chung và nhữ ng cái riêng. A) Cái thông thường đó cùa bọn họ bao gổm những âm , các từ, các bộ phận cấu chế tạo từ, những mô hình cấu trúc nhóm từ, tế bào hình cấu trúc câu, các thành phẫn câu... Thuộc với những quy tác h oạt động, quy tác chuyển đổi của chúng... Vốn đang và đang rất được sử dụng tro n g chần chờ bao nhiêu lấn không giống nhau trong số những người đ ang thuộc nói m ột ngôn ngữ, Cái chung đó, trong ngôn ngữ học được điện thoại tư vấn là ngôn n g ữ , Đó là m ột hệ thống nhữ ng đơn vị chức năng vật chất, với n hữ ng quy tấc h oạt đụng cùa chúng, dùng làm công cụ giao tiếp của nhỏ người, được phàn ánh vào ý thức của cộng đổng cùng trừ u tượng hóa khỏi b ất ki m ột tư tưởng, cảm xúc và ước mong mỏi cụ th ể nào, Như vậy, ngôn ngữ không đưa ra tổn tại riêng mang đến tôi xuất xắc riêng mang đến anh, mà tổn tạ i mang lại tấ t cà bọn chúng ta. Nó được n h ận thức và khớp ứng với ý vật dụng c của tất cả cộng đổng chứ khống bắt buộc chỉ tương xứng với ý thức của riêng an h hoặc riêng rẽ tôi. Nó, tự phiên bản chăt vốn là hiện tượng kỳ lạ m ang tín h làng hội b) Là qui định để tiếp xúc giữa tín đồ với người, ngồn ngữ chứng tỏ các tài năng của m inc tro n g các khẩu ca ra (kể cả d ạng nói lẫn dạng viết). Cái lời nói ra đó, tro n g ngữ điệu học được hotline là lài nói - tác dụng của sự nói năng. Lòi nói là chuỗi thường xuyên các tin hiệu ngôn ngữ được xây hình thành theo những quy lu ậ t với chát liệu cùa ngôn ngữ, ứng với nhu cẩu biểu thị nhữ ng văn bản (tư tưdng, tinh cảm, cảm xúc, ý chí...) vậy thể. Với giải pháp hiểu như vậy, trường hợp không đòi hỏi th ậ t nghiêm n gặt vé m ật tên thường gọi th u ậ t ngữ, ta có thê’ coi lài nói như là những vàn bản, nhữ ng diễn trường đoản cú (discourse). Khẩu ca phân biệt với ngôn ngữ tại đoạn nó m ang nhữ ng m àu sác cá n hân của chù th ề nói n ăn uống g (người nói cụ th ể tro n g m ột tỉn h huống thế thể). C) có th ể nói : giao tiếp bằng ngữ điệu giữa người với những người thự c ch át là sự việc tru y én nhận thông tin trải qua sự trao dối văn phiên bản (B.v. Kasevich). Nếu như không tính cho sự tiếp xúc bàng 1 -ách viết, thì tiếp xúc bàng giải pháp nói phái nữ sẽ bao gổm : _ 17Số hóa bởi Trung trọng điểm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn C mùi hương II HỆ THỐNG TÍN HIỆU NGÔN NGỨ I. BẤN CHẤT TÍN H IỆ U CỦA NGÔN NGỮ 1. T rong cuộc sống cùa m ình, chủng loại người phường h á t hiện, làm cho quen, phát hành và thực hiện nhiểu loại loại biểu đạt khác nhau. Câu hỏi nghiên cứu toàn vẹn các loại biểu thị đó, là nhiệm vụ tru n g tâm của khoa biểu đạt học (semiology). Đã tất cả nhiéu ý niệm khác n hau và vô số cách phân loại khác nhau so với tín hiệu. Để mang đến vấn đễ à phía trên trở cần giàn tiện, đỡ phúc tạp, bọn họ quan niệm vé biểu lộ như sau T ín hiệu là m ột sự đồ dùng (hoậc m ột trực thuộc tín h v ật chát, m ột hiện tại tượng) kích say mê vào giác quan lại cùa COĨ1 người, làm cho những người ta tri giác được với lí giải, suy diễn tới m ột cái nào đấy ngoài sự v ậ t áy. Ví dụ dòng đèn đỏ trong b ảng đèn biểu thị giao thông đường bộ là m ột biểu hiện ; bởi vì khi nó hoạt động (sáng lên) ta nhận thấy nó và suy diễn tới sự cấm đoán, ko được đi qua chỗ nào đó. Vậy m ột sự vật đã là m ột biểu lộ nếu nó vừa lòng các yêu cáu dưới đây a) buộc phải là m ột sụ đồ gia dụng hoặc thuộc tín h v ật ch ất được cám thừa nhận q ua giác q uan của nhỏ ngưòi ; chảng hạn âm thanh, m àu sác, ánh sáng, hình vẽ, đồ thể... Nói phương pháp khác, tín hiệu đề xuất là vật dụng chát, kích ưa thích đẾn giác quan của con tín đồ và con fan cảm n hận được. B) Phải thay mặt cho m ột chiếc gi đó, gợi ra cái gì đó không buộc phải là chính nó. Tức là cái m à nó thay mặt cho, không trù n g với chủ yếu nó. Ví dụ như : T ín hiệu đèn đỏ báo cáo nội dung cám đi văn bản này và phiên bản th ể vật hóa học cùa dòng đèn đỏ không hé trù n g nhau. 20Số hóa bởi Trung trung ương Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn Mạt không giống nó cũng trở thành chi là tín hiệu khi mối liên hệ giữa nó với sở hữu m à nó bỏ ra được fan ta thừa nhận thức, tức là người ta phái biết liên hội nó với mẫu gì. C) Sự thiết bị đó phải nẳm trong m ột khối hệ thống tín hiệu n hãt định nhằm được khẳng định tư phương pháp tín hiệu cùa mình cùng với những tín hiệu không giống Chảng hạn, loại đèn đỏ vừa nói trên là 1 tín hiệu ; th ế như ng nếu bóc nó ra, chuyển vào chùm đèn tran g trí thi nó lại không cần là bộc lộ nữa. Chính vì nhu th ế lả bởi chí bao gồm nằm trong khối hệ thống tín hiệu đèn giao thông, nó mới có tư giải pháp tín hiệu, được xác định cùng cùng với đèn xanh, đèn vàng nhờ sự đối lập quy mong giữa bọn chúng với nhau. 2. X uất phân phát từ bình diện dấu hiệu học trong nghiên cứu ngồn ngữ, bạn ta bảo ràn g ngôn từ là một khối hệ thống tín hiệu, ràng nó có thực chất tín hiệu. Theo quan niệm vừa trìn h bày mặt trên, biểu đạt là dòng phải bao gồm hai m ât m ật biểu thị vật chát và m ặt được biểu lộ (cái nhưng m ặt biểu lộ chỉ ra, làm đại diện cho). Vậy th i vào ngôn ngữ, trước hết nên coi các hỉnh vị (những đơn vị nhỏ dại n h ấ t mà có mức giá trị về m ặt ngữ pháp ví như : work, er, ing, ed... Trong số từ work, worker, working, worked... Của giờ đồng hồ Anh hay như . Săn, máy, bay, quạt, cánh... Tro n g những từ sán bay, m áy bay, cánh quạt.,, của giờ Việt) và những từ là những biểu thị ; cũng chính vì chúng gồm m ặt thể hiện là âm thanh, cùng m ặt được thể hiện là mọi ý nghỉa, hồ hết nội dung n h á t định làm sao đó. ở đây cũng cẩn nên thấy long trong từ bỏ - đơn vị chức năng tru n g trọng điểm của ngôn ngữ - bao gồm th ể tất cả nhiễu tình dục tín hiệu. Trước hết, âm th an h biểu lộ (làm biểu lộ cho) ý nghĩa. Tiếp theo, cà chiếc phức th ể âm thanh - ý nghia đó lại biểu hiện, làm cho tẽn gọi, làm thay mặt cho sự vật, hiện nay tượng, nằm trong tính, vượt trình... Trong th ế giới khách quan. Đến lượt mình, cả loại phức th ể bộ bố này, một trong những phát ngôn cụ thể, lại sở hữu th ể làm cho tín hiệu, đại diện cho một sự đồ gia dụng khác. (Đó là phần lớn trường hợp đưa nghỉa ẩn dụ, hoán dụ, trường vừa lòng từ biểu hiện nghĩa bóng... Như ta vẫn hay gặp). Mặc dù nhiên, nhiệm vụ chính của ngữ điệu học chưa hẳn là nghiên cứu và phân tích các sự vật. Hiện bốn ợ ng... được điện thoại tư vấn tên ; cơ mà là nghiên 21Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn cứu những phương thức bội nghịch ánh chúng trong ngôn từ nói chung và trường đoản cú ng ngôn từ cụ thể. 3. Bàn chất biểu hiện và quánh trư n g cùa bộc lộ ngổn ngữ thê’ hiện tại ở phần lớn điỂm sau đây : 3.a. Cũng như các biểu thị nói chung, dấu hiệu ngôn ngừ là việc hợp n h át của cái biểu thị với cái được biểu hiện. Cái bộc lộ c ia tín hiệu ngôn ngữ là âm thanh, còn dòng được biểu lộ của nd là ý nghĩa, là quan niệm vé sự trang bị được phản chiếu được call tên (ở đây, như trên vừa nói, họ đã gác sự trang bị được call tên sang 1 bên). Bên dưới dạng dễ dàng và đơn giản hóa đến mức lí tưòng, ta có th ể màn biểu diễn tín hiệu - từ bỏ CÂY tro n g tiếng Việt chảng hạn, bàng lược đố như sau : ÂM CÂY từ : CÂY : --------------------- loại thự c v ật cổ th â n , lá Ý (Khái niệm) rõ rệ t hoặc cổ hình th ù giống đều thực v ật tất cả th ân , lá. Cái thể hiện (củng thưông hotline là m ặt biểu hiện) và dòng đưọc biểu lộ của tín hiệu ngữ điệu gán bó khăng k h ít vói nhau, với d ã gồm cái này là bao gồm cái kia. Fan ta bao gồm th ể hình dung chúng như nhì m ặt cùa m ột tò giáy vậy, đã tất cả m ặt này, tấ t phải bao gồm m ặ t kia. 3.b. H ai m ặt của tín hiệu ngữ điệu không lúc nào tách rời nhau, nhưng lại sở hữu quan hệ võ đoán với nhau. Điêu này có nghĩa là bọn họ không tìm kiếm đuợc lí bởi cho việc giải thích vì sao âm này lại có ý này hoặc ý này bởi sao lại được "chứa" tro n g âm này... T rong ví dụ vừa nêu trê n kia, phiên bản th â n âm CÂY không hé tất cả mối tương tác bên tro n g nào, cũng như không gồm sức m ạn h quy định, kiểm tra n g buộc nào đối với cái ý m à nó biểu thị. Ngược lại, mẫu ý (khái niệm ) chủng loại thực vật có th â n , lả , ... Ko hẽ từ m ình quy định tên gọi cho m ình, ko hể bao gồm tác động đưa ra quyết định nào đói với áo khoác bên ngoài vật hóa học âm th an h của m ình. D ùng âm này xuất xắc âm kia để biểu th ị ý (nội dung) này tốt ý khác... Tấ t cả đễu do quy ước, do thói quen (hoặc suy cho cùng là đo thói quen) của tập th ể cộng đồng. 22Số hóa bởi Trung trung khu Học liệu – ĐH TN http://www.lrc-tnu.edu.vn